واحدهای اندازه ‌گیری طلا و روش‌های محاسبه خلوص آن

           در این مقاله قصد داریم به معرفی واحد های اندازه ‌گیری طلا و روش‌‌های محاسبه خلوص آن بپردازیم.

به میزان خلوص فلز طلا، عیار طلا گفته می‌شود. عیار، واحد اندازه‌گیری خلوص آلیاژهای طلا و دیگر فلزات گران‌بها است. عیار طلا معمولاً از واحد کامل ۲۴ بیان می‌شود. به طور مثال طلای ۲۴ عیار، طلای خالص با حداقل ۹۹٬۹ درصد طلا و طلای ۱۸ عیار از ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد فلز دیگر تشکیل شده‌است.

هر فلزی را نمی توان با طلا مخلوط کرد. به همین دلیل طبق محاسبات خاص و تناسب‌های تخصصی می‌توانیم از فلزاتی همچون نقره، مس، پلاتینیوم، پالادیم، روی‌، آلیاژ برنج‌ و رودیوم که در جایگاه‌های متفاوتی هستند، با توجه به نوعِ تولیدِ کارخانه استفاده کنیم. سازندگان طلا و جواهرات از فلزاتی مثل نقره و پلاتین برای ترکیب با طلای ۲۴عیار کمتر استفاده می‌کنند. دلیل این کار گران بودن این فلزات نسبت به فلز رودیوم است. آلیاژ طلایی که از ترکیب فلز رودیوم به دست می‌آید ممکن است باعث ایجاد حساسیت پوستی شود. اگر پوست حساسی دارید هنگام خرید، این موضوع را با طلافروش درمیان بگذارید تا در انتخاب طلا با رنگ سفید مرغوب‌تری به شما کمک کند.

عیار طلا علاوه بر مقیاس ۱ تا ۲۴، در مقیاس ۱ تا ۱۰۰۰ هم دسته‌بندی می‌شود که برای تخصصی‌تر شدن و همچنین پرداختن به جزییات، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جدول زیر مقیاس‌های مختلف را به شما نشان می‌دهد.

طلای۲۴عیار، خالص‌ترین نوع طلایی است که در جواهرات استفاده میشود. از مشخصه‌های آن، رنگِ زردِ درخشان، نرمی و استحکام کمتر آن نسبت به طلای ۱۸عیار است. در طلای ۱۸ عیار از ترکیب طلا و مس یا طلا و نیکل استفاده می‌شود که ۷۵ درصد آن طلا و باقی از فلزات دیگر است. از مشخصات طلا با عیار ۱۸ میتوان به چکش‌خواری و استحکام آن اشاره کرد.

برای محاسبه عیار از فرمول زیر استفاده می‌شود:

که در آن :      

عیار آلیاژ،

جرم خالص طلا یا پلاتین در جسم، و

جرم کل جسم.

در زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های اروپایی «عیار» را قیراط (Caret  یا Karat) می‌نامند که با حرف اختصاری K  نمایش داده می‌شود. درنظر داشته باشید که این قیراط را نباید با قیراط که یکای جرم برای اندازه‌گیری جرم سنگ‌های قیمتی و مروارید است اشتباه گرفت. هر قیراط معادل ۲۰۰ میلی‌گرم (۰٫۲ گرم) است.

مطالب بیشتر : حسابداری طلا و همه آن چیزی که درباره آن نیاز است بدانید.

در ادامه واحدهای اندازه ‌گیری طلا و روش‌‌های محاسبه خلوص آن

واحد اندازه گیری طلا: سوت

کمترین واحد وزنی را “سوت” یا “صوت” می‌گویند. در واقع واحد سوت، همان میلی گرم است. بنابراین هر گرم طلا معادل ۱۰۰۰ سوت است. سوت کوچک‌ترین واحد اندازه‌ گیری وزن برای طلا به حساب می‌آید. مهم‌ترین نکته در مورد سوت، نحوه خواندن آن از روی ترازوی طلافروشی هست. به طور مثال یک قطعه از مصنوعات طلا را روی ترازوی حساس طلافروشی گذاشته‌ایم، عدد نشان داده شده بر روی ترازو ۵.۴۵ است، که نوشته می‌شود پنج گرم و چهل و پنج؛ اما پنج گرم و چهارصد و پنجاه سوت خوانده می‌شود. یعنی همانطور که گفتیم باید حواستان باشد که سه رقم بعد از ممیز را بخوانید. (۵.۴۵۰) اگر این عدد پنج گرم و چهل و پنج خوانده شود به معنای ۵.۰۴۵ خواهد بود. در این صورت وزن آن قطعه طلا کمتر از آن چیزی که بوده، اعلام شده است.

واحد اندازه گیری طلا: قیراط

قیراط یک واحد وزنی مثل سوت در صنف طلا و جواهر است. کاربرد قیراط برای اندازه گیری وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی است. یک قیراط معادل ۲۰۰ سوت است که در این صورت یک گرم نیز معادل ۵ قیراط می‌شود یک قیراط از یک سوت بیشتر و از یک گرم کمتر است.

طلا و جواهرفروشان برای سهولت خواندن وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی از واحد سوت استفاده نمی‌کنند. جواهر فروشان وزن یک قطعه الماس ۴۰۰ سوتی را ۲ قیراط بیان می‌کنند و یا وزن یک زمرد ۶۰۰ سوتی را ۳ قیراط می‌خوانند.

واحد طلا: انس

از دیگر واحد های اندازه گیری طلا انس و سوت هستند که هر انس برابر با ۲۸٫۳۴۹۵۲۳۱۲۵ گرم است و آن را با نماد oz که سرواژه عبارت Ounce است نمایش می‌دهند. اصطلاح یک اونس طلا به معنی طلایی یک‌تکه یا ساچمه با وزن یک اونس تروا و با خلوص ۹۹٫۹۹ درصد (۲۴ عیار) است.

انواع دیگر اونس

• اونس ماریا ترزا معادل ۲۸٫۰۶۶۸ گرم
• اونس اسپانیایی معادل ۲۸٫۷۵ گرم
• اونس متریک چینی معادل ۵۰ گرم
• اونس متریک هلندی معادل ۱۰۰ گرم

واحد اندازه گیری جرم طلا: مثقال

مثقال نیز یکی از انواع واحد اندازه گیری طلا است. مثقال یکای جرم است.‌ مثقال، شامل مثقال شرعی، مثقال صیرفی و مثقال معمولی است. در علم فقه اسلامی هر مثقال شرعی برابر ۳٫۴۵۶ گرم (۱۸‌‌نخود) و هر مثقال صیرفی چهارسوم مثقال شرعی۴٫۶۰۸ گرم (۲۴ نخود) است. البته برخی مثقال را معادل ۴٫۵ گرم یا ۵ گرم نیز در نظر می‌گیرند تا محاسبات را ساده کنند که البته این کار برای کالاهای کم‌ارزش انجام می‌شود. در برخی منابع نیز یک مثقال را معادل ۴٫۲۵گرم در نظر گرفته‌اند. از مثقال صیرفی در طلافروشی‌ها برای اندازه‌گیری جرم طلا استفاده می‌شود.

روش های اندازه گیری عیار طلا

عیار طلا با روش های مختلف قابل اندازه گیری است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.

روش های اندازه گیری عیار طلا: روش سنتی

در این روش طلا را بر روی سنگ کوارتز یا سنگ محک (که سنگ سیاه سیلیسی است) می‌کشند. این سنگ‌ها در برابر اثر خورندگی اسیدها مقاوم هستند. در مرحله نهایی برای تعیین عیار طلا، کلید عیارهای مختلف را روی سنگ محک می‌کشند. خورندگی نمونه در برابر اسیدها و مقایسه آن با کلیدها میزان عیار نمونه مجهول را تعیین می‌کند.  عیارهای پایین تر از ۱۴ را توسط اسید نیتریک خالص با غلظت های مختلف و عیارهای بالاتر از ۱۴ را توسط تیزاب سلطانی یا مخلوط اسید نیتریک و نمک طعام می‌سنجند.

روش های اندازه گیری عیار طلا: دستگاه اسپکتروفتومتر

مقدار معینی طلا ( در حدود ۱۰۰ میلی گرم ) را وزن نموده و در تیزاب سلطانی حل کرده سپس با مقایسه‌ی استانداردهای مختلف و با کشیدن منحنی، عیار نمونه‌ی مجهول را تشخیص می‌دهند.

روش های اندازه گیری عیار طلا: کوپلاسیون   

تقریبا ۰.۱ گرم طلا را با ترازوی آنالیتیک وزن کرده و مقداری نقره‌ی خالص عاری از طلا را به نسبت ۳ به ۱ در نظر می‌گیریم. چنانچه طلای مورد آزمایش فاقد مس باشد ۵۰ میلی‌گرم مس‌خالص به آن اضافه می‌کنیم و در ورقه‌ی سربِ‌خالص از فلزات گران‌بها می‌پیچانیم (گلوله می‌کنیم). مقدار سرب بستگی به مقدار طلا دارد که قبلا تهیه‌ و‌ توزیع می‌شود.

برای تغییر عیار طلا استفاده از چه روشی مناسب‌تر است؟

     طلایی که از معدن استخراج می‌شود دارای عیارهای متفاوتی است. در نتیجه برای عیار کردن، نیاز به تزریق و مخلوط کردن طلا با فلزات دیگر است که به عنوان ناخالصی شناخته می‌شوند. برای پایین آوردن عیار طلا، از ناخالصی و برای بالا بردن آن، از طلاهای عیار بالاتر استفاده می شود.

      درمورد خاصیت‌های شیمیایی طلا و اختلاف عیار‌ها می‌توان گفت که هر چه عیار طلا بالاتر باشد (خالص‌تر باشد) رسانایی آن بیشتر، رنگ آن روشن‌تر و همچنین نرم‌تر و شکننده‌تر می‌باشد. طلای ساخته‌ی ۲۴ عیار وجود ندارد. اما به صورت شمش در بازار موجود می‌باشد.

       نکته پایانی اینکه، پایه و اساس طلاهای تولیدی در ایران از سال ۱۳۶۰ از عیار ۱۷ به عیار ۱۸ تغییر کرد و طلاهای موجود در ایران در حال حاضر با عیار ۱۸ تولید می‌شوند. اما بعضی از شرکت‌ها هستند که طلا را با عیار ۲۱ هم تولید می‌کنند که معمولا در جنوب کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. سکه های موجود در ایران (تمام سکه، نیم سکه، ربع و نیم ربع سکه) ۲۲ عیار و ضرب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هستند. البته در بازار هم این سکه ها ضرب می‌شود که به عنوان سکه متفرقه و عیار پایین شناخته می‌‌شوند.

عیار در طلا به عنوان یک زبان مرجع شناخته می‌شود و قابل درک برای همه در سراسر جهان می‌باشد. اما لازم به ذکر است که پایه‌ی عیارها در کشورهای مختلف متفاوت است.