در فرآیند خالص کردن طلا از بارهای آلیاژی آن (به صورت حل شدن و جدا شدن بارها از فلز گرانقیمت) تعیین عیار (ری گیری)، محک زدن، اچ کاری و حکاکی و برطرف ساختن اکسیدهای سطح فلز در حمام های اسیدی و سایر موردها از اسیدهای گوناگون استفاده می گردد. در ادامه به توضیحاتی در مورد خالص کردن طلا در منبع تخصصی آموزش طلا فروشی با استفاده از اسیدها می پردازیم.
روش هایی که برای استخراج طلا از سنگ وجود دارد را می توان به دو دسته ی صنعتی و خانگی تقسیم بندی کرد. در روش صنعتی استفاده از فرایندهای رایج مثل به کار بردن اسید، توجیه اقتصادی نداشته و به همین خاطر معمولا از روش های پیچیده تری استفاده می شود. به دلیل ارزش بالایی که فلز طلا دارد امروزه روش های مختلفی برای جداسازی آن از سنگ، به کار برده می شود که در ادامه مقاله برخی از این روش ها را معرفی می کنیم.
خالص کردن طلا با اسید نیتریک (تیزآب یا جوهر شوره)
اسیدی بسیار قوی است که به هر نسبتی در آب محلول می شود و اثر اکسید کنندگی آن بالا است. فلزها را ابتدا اکسید می کند، سپس به شکل نیترات حل می کند. مس و نقره در این اسید حل شده ولی طلا و پلاتین را نمی تواند حل کند. برخی از فلزها، مانند آهن و آلومینیوم فقط در اسید نیتریک رقیق حل می شوند. علت آن تشکیل یک لایه ی نفوذناپذیر از اکسید آن فلز توسط تیزآب در سطح فلز است. اسید نیتریک ۵۰ درصد نقره را از طلا جدا و حل می کند. نمک آن نیترات نام دارد.
خالص کردن طلا با اسید کلریدریک (جوهر نمک)
اگر گاز کلرید هیدروژن که بی رنگ است، بوی تندی دارد و به شدت رطوبت جذب می کند در آب حل شود، اسید کلریدریک به دست می آید. اسید کلریدریک دارای قدرت خورندگی زیاد است. به جز طلا و پلاتین، بسیاری از فلزها به شکل کلرید در آن حل می شوند. نقره در اسید کلریدریک حل نمی شود، زیرا بعد از تشکیل نخستین مولکول های کلرید یک لایه ی مقاوم بر روی سطح نقره ایجاد شده و مانع ادامه اثر اسید بر روی آن شده و واکنش متوقف می شود. از آن برای تهیه ی تیزآب سلطانی، به عنوان رسوب دهنده در تولید آب لحیم کاری و حل کننده فلزها استفاده می گردد. نمک آن کلرید است.
خالص کردن طلا با اسید سولفوریک (جوهر گوگرد)
اسید سولفرویک، اسیدی قوی است که چگالی بالایی دارد. در حالت خالص بی رنگ بوده و اگر ناخالصی معدنی داشته باشد، دارای رنگ تیره ای خواهد بود که به آن اسید سولفوریک صنعتی می گویند. اسید سولفوریک به شدت رطوبت را جذب می کند. با هر نسبتی در آب حل می شود، فقط باید توجه داشت که هرگز آب را نباید روی این اسید ریخت و برای رقیق کردن، آن را بایستی به آهستگی و قطره قطره درون آب وارد کرد. علت آن است که با آب واکنش گرمازای شدیدی داشته و باعث پاشیدن اسید به اطراف می شود. می توان اسید را روی یک لوله پلاستیکی که یک سر آن در درون آب قرار داده شده، آرام آرام افزود.
همه فلزها به جز طلا و پلاتین در اسید سولفوریک غلیظ به صورت سولفات حل می شوند؛ حتی فلزهایی که از نظر شیمیایی غیرفعال هستند می توانند همانند اسید نیتریک با یک مرحله اکسیدشدن اولیه در اسید سولفوریک حل شوند، نمک آن سولفات است. فلزهایی مانند آهن، روی و آلومینیوم در اسید سولفوریک سرد و رقیق حل می شوند. فلزهایی را که برای خمکاری در درون لوله های فلزهای قیمتی جهت جلوگیری از چروک خوردن و پارگی در هنگام خمکاری قرار می دهند، پس از خمکاری به کمک اسید سولفوریک رقیق حل کرده و خارج می سازند.
تیزآب سلطانی
تیزآب سلطانی اسیدی ترکیبی است که از سه قسمت حجمی (مول) اسید کلریدریک و یک قسمت حجمی (مول) اسید نیتریک، درست می شود. برای حل کردن طلا و پلاتین از تیزآب سلطانی استفاده می شود. در محک زدن طلای ۱۸ عیار و بالاتر و پلاتین، از تیزآب سلطانی استفاده می گردد. اسیدهای محک را بهتر است به صورت اماده که استاندارد باشند، تهیه کرد. زیرا اسیدهای محک ترکیب شده توسط فرد، ممکن است به علت دقیق نبودن نسبت های مخلوط باعث اشتباه در تخمین عیار شوند. ترکیب شیمیایی تیزآب سلطانی با نگهداری به مدت طولانی تغییر کرده و دیگر برای محک زدن مناسب نیست و باید مخلوط جدیدی تهیه گردد.
اسید فلوئوریدریک
این اسید را امروزه کمتر در طلاسازی مصرف می کنند. از آنجا که می تواند مواد کانی و معدنی مانند سیلیس را حل کند، از آن برای زدودن گچ کارهای ریخته گری و همینطور حل خاکه هایی که در آن طلا وجود دارد استفاده می گردد. در تماس با پوست بدن سوزانده و خطرناک است. نمک آن فلوئورید است.
منبع: کتاب زرین آموزش جامع طلا و جواهر سازی